"ADOLAT" SOSIAL-DEMOKRATIK PARTIYASI
Warning: Creating default object from empty value in /home/diaatuz/domains/beruni.uz/public_html/components/com_k2/views/itemlist/view.html.php on line 743
Yangiliklar (486)
Ўттиз тўрт йиллик улкан қадамлар
Ватан учун, миллат учун, халқ учун!
Ўттиз тўрт йил, бу – нафақат яқин тарихимиздаги улкан босқич, балки Янги Ўзбекистоннинг пойдевори мустаҳкамланган, иқтисодий ва сиёсий мустақиллик амалда таъминланган даврдир.
Президент Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, “Биз тарихнинг энг масъулиятли бурчагида турибмиз” ва бу бурч ҳар биримиздан фаоллик, янгича фикрлаш ва ватанпарварликни талаб этади.
Бу йил Ўзбекистон давлат мустақиллиги эълон қилинганига ўттиз тўрт йил тўлади. “Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг ўттиз тўрт йиллик байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида”ги Президент қарорида таъкидланганидек, мазкур сана – тарихий хотирани асраш, миллий ўзликни мустаҳкамлаш ва истиқлол ғояларини авлодлар қалбида мустақиллик мадҳиясига айлантиришда муҳим аҳамиятга эга.
Сўнгги ўттиз тўрт йил, айниқса, охирги саккиз йил, мамлакатимиз ҳаётида туб бурилишлар ва кенг кўламли ислоҳотлар даври бўлди. Янги Ўзбекистон концепцияси изчил татбиқ этилди: давлат бошқарувини модернизация қилиш, фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларини кенгайтириш, ташқи сиёсатда диверсификация ва қўшни давлатлар билан дўстона ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича йирик қадамлар амалга оширилди.
Янги имкониятлар…
Мамлакатимизда иқтисодий соҳада бозор механизмларини эркинлаштириш, тадбиркорлик ва хусусий мулкни ривожлантиришга қаратилган кенг ислоҳотлар амалга оширилди. Солиқ тизими соддалаштирилиб, инвестиция муҳитини яхшилаш мақсадида хорижий капитал учун қулай шарт-шароитлар яратилди. Энергетика, транспорт ва инфратузилма соҳаларида йирик лойиҳалар амалга оширилиб, мамлакатнинг минтақавий логистика марказига айланишига замин яратилди.
1991 йилда Ўзбекистон ЯИМ ҳажми 11 миллиард АҚШ доллари бўлган, 2024 йилда бу кўрсаткич илк бор 110 миллиард доллардан ошиб, 10 бараварга ўсди. “Яшил иқтисодиёт” ва муқобил энергия манбалари бўйича дастурлар жадал ривожланди. 2023-2024 йилларда Навоий, Бухоро ва Жиззахда қуввати 2,5 ГВт.дан ортиқ қўшма фотоэлектрик станциялар ишга туширилди. Нефть-газ секторида модернизация ишлари олиб борилиб, газ-кимё ва нефтни қайта ишлаш соҳаларида хорижий инвестициялар ҳажми 15 миллиард доллардан ошди.
Инсон қадри...
Дарҳақиқат, янгиланган Конституцияда инсон қадри, ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият сифатида мустаҳкамланди. 2017-2024 йилларда 2,2 миллионта янги иш ўрни яратилди, камбағаллик даражаси сезиларли даражада пасайди. Ижтимоий ёрдам тизимида “Аёллар дафтари”, “Ёшлар дафтари” ва “Темир дафтар” орқали 3,5 миллиондан зиёд фуқарога моддий ва ҳуқуқий кўмак берилди. Мамлакатда 130 дан зиёд миллат ва элат вакиллари ҳамда 16 та диний конфессия эркин фаолият юритмоқда. 2024 йилда Ўзбекистон халқаро Interfaith Harmony индексида юқори ўринни эгаллади.
Ижтимоий соҳада аҳолининг ҳаёт сифатини ошириш, таълим ва соғлиқни сақлаш тизимларини модернизация қилиш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилди. Янги университетлар, касб-ҳунар марказлари ва замонавий клиникалар фаолияти йўлга қўйилди.
Таълим ва илм-фан...
Сир эмаски, 1991 йилда мактабгача таълим қамрови 20 фоиз бўлса, 2017 йилда 27 фоизга, 2024 йилда эса 77 фоизга етди. Бу натижалар 6 500 дан зиёд янги боғча ва мактабгача таълим муассасаси қурилиши, шунингдек, хусусий секторнинг фаол иштироки туфайли амалга ошди.
Олий таълим қамрови 1991-2017 йилларда 7-9 фоиз даражасида бўлса, 2024 йилда 42 фоизга етди. 2017 йилдан буён олий таълим муассасалари сони 77 та бўлиб, бугун 200 дан ошиб кетди, жумладан, 33 та хорижий университет филиаллари очилди.
Илм-фан соҳасига давлат бюджети улуши 2017 йилда ЯИМнинг 0,13 фоизидан 2024 йилда 0,8 фоизга кўтарилди. Фанлар академияси ва илмий институтлар модернизация қилиниб, янги илмий натижалар қўлга киритилмоқда.
2017-2024 йилларда “Ёшлар – Янги Ўзбекистон бунёдкорлари” шиори доирасида ёшларга қаратилган кенг кўламли дастурлар амалга оширилди. Бу даврда 1,5 миллион ёш IT технологияларига ўқитилди, 500 минг ёш ўз тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйди. “Ёшлар дафтари” орқали имтиёзли кредитлар ва грантлар берилди, таълим, касб-ҳунар ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш имкониятлари кенгайтирилди. Бу чоралар ёшларни Янги Ўзбекистон тараққиётининг асосий ҳаракатлантирувчи кучига айлантиришга хизмат қилмоқда.
“Париж – 2024” Олимпиадаси ва Паралимпиадасида Ўзбекистон спортчилари илк бор кучли 15 та давлат қаторига кирди. Футбол бўйича U-17 ўсмирлар терма жамоаси ҳамда миллий терма жамоа жаҳон чемпионатига йўлланма олди, бу – мамлакат тарихида биринчи марта содир бўлди.
Халқаро ҳамкорлик...
Ўзбекистон сўнгги йилларда ташқи сиёсат соҳасида очиқлик, ўзаро манфаатли ҳамкорлик ва тинчликпарварлик тамойилларига асосланган йўлни изчил давом эттирмоқда.
Мамлакат Марказий Осиёда интеграция жараёнларини фаол қўллаб-қувватлаб, қўшни давлатлар билан сиёсий, иқтисодий ва маданий алоқаларни мустаҳкамлаш йўлида сезиларли натижаларга эришди.
2017-2024 йилларда Ўзбекистоннинг Қозоғистон, Қирғизистон, Туркманистон ва Тожикистон билан товар айирбошлаш ҳажми 2,5 бараварга ошди. Ўзбекистон халқаро миқёсда ҳам фаол иштирокчи сифатида танилиб, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти, Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти, Туркий давлатлар ташкилоти каби нуфузли тузилмалар доирасида қатор ташаббусларни илгари сурмоқда.
Жумладан, БМТ минбарида Марказий Осиёда сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш, Афғонистонда барқарорликни таъминлаш, “яшил иқтисодиёт”га ўтиш ва трансчегаравий хавфсизлик масалалари бўйича таклифлар билдирилди.
Мамлакатимизнинг халқаро майдондаги фаолияти нафақат иқтисодий манфаатларни, балки минтақада тинчлик, барқарорлик ва ўзаро ишонч муҳитини мустаҳкамлашни ҳам мақсад қилади. Бу йўналишда олиб борилаётган “қўшнилар билан дўстлик ва ҳамкорлик” сиёсати кейинги йилларда Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари ўртасида транспорт, энергетика ва савдо алоқаларини кучайтиришга хизмат қилмоқда.
Мустақиллик тажрибаси шуни кўрсатадики, тараққиёт йўли, бу доимий меҳнат, сабр-тоқат ва миллий бирдамлик йўлидир. Шу йўлда халқимиз мардлик ва олижаноблик тимсоли бўлиб келмоқда.
Баҳром АБДУҲАЛИМОВ,
Ўзбекистон Фанлар академияси
вице-президенти, тарих фанлари доктори,
профессор.
ЎзА
#XOTIRA
Bugun, 12-avgust - akademik Bo‘riboy Ahmedov tavallud topgan kun
Sharqshunos, tarix fanlari doktori, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi Ahmedov Bo‘riboy Ahmedovich 1924-yil 12-avgustda Andijon viloyati Qoʻrgʻontepa tumanida tug‘ilgan.
1953-yilda B. Ahmedov O‘rta Osiyo universitetining sharq fakultetini tugatgan. 1961-yilda «Государство кочевых узбеков при Абу-л-хайр-хане» mavzusida Leningradda nomzodlik, 1974-yilda «Балхские ханства в XVI - перв. половине XVIII вв.» mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi.
Olim 1960-yildan vafotigacha Sharqshunoslik institutida tadqiqotchi, ilmiy kotib, bo'lim boshlig'i bo'lib ishlagan. U, shuningdek, Temuriylar tarixi davlat muzeyi direktori va Amir Temur jamg‘armasi raisi bo'lgan. Temuriylar davri tarixiga oid o‘ndan ortiq asarlar muallifi.
Olim fan va jamiyat oldidagi xizmatlari uchun "Fan arbobi” (1989), Beruniy nomidagi Davlat mukofoti (1989), "Do'stlik" ordeni (1997) va "Buyuk xizmatlari" ordeni (1999) bilan taqdirlangan.
Olim 2002-yil 15-mayda vafot etgan.
Akademik Bo‘riboy Ahmedov O‘zbekiston tarixshunosligining yirik namoyandalaridan biri sifatida o‘zidan boy ilmiy meros qoldirdi. U yaratgan asarlar bugun ham Temuriylar davri tarixini chuqur o‘rganishda muhim manba bo‘lib xizmat qilmoqda.
O‘z hayoti va ilmiy faoliyatini ona yurti, xalqiga sadoqat bilan bag‘ishlagan bu ulug‘ zotning nomi, boy ilmiy merosi va ma’naviy siymosi bizning qalbimizda mangu yashaydi.
Xotirasi doimo e’zoz bilan yod etiladi.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони
Мамлакатимизда илм-фан соҳасини ривожлантириш, халқимизнинг илмий-интеллектуал салоҳиятини юксалтириш борасидаги кўп йиллик самарали меҳнати, хусусан, шарқшунослик ва манбашунослик йўналишидаги фундаментал тадқиқотлари билан муҳим ишланма ва лойиҳаларни муваффақиятли амалга ошириш, бой илмий меросимизни ўрганиш ва тарғиб этишга қўшган катта ҳиссаси, иқтидорли ёш олимларни тайёрлаш, навқирон авлодни Ватанга муҳаббат ва садоқат руҳида тарбиялаш йўлидаги ибратли фаолияти ҳамда таваллудининг 80 йиллиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси академиги Иброҳимов Неъматуллага «Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси» фахрий унвони берилсин.
Akademik Ne'matulla Ibrohimovga davlat mukofoti topshirildi
PREZIDENT TASHABBUSI BILAN BUNYOD BO‘LAYOTGAN NOYOB LOYIHA
Akademik Dilorom Yusupova
Taniqli manbashunos olima, O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi Yusupova Dilorom Yunusovna 1941-yil 21-iyulda Toshkent shahrida ziyoli oilada tugʻilgan.
1958-yilda oʻrta maktabni aʼlo baholar bilan tugatib, Toshkent davlat universiteti (hozirgi OʻzMU)ning Sharq fakultetiga oʻqishga kirgan. 1963-yilda universitetni muvaffaqiyatli tamomlab, shu yildan mehnat faoliyatini Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik institutida davom ettirgan.
Dilorom Yusupova oʻrta asrlarning yirik tarixchisi va davlat arbobi Fasih Xavofiyning Amir Temur hokimiyatga kelish arafasidan to Temuriylargacha boʻlgan 140 yillik davrni qamrab olgan "Mujmali Fasixiy" nomli asarni fors tilidan rus tiliga oʻgirib, unga mukammal ilmiy izohlar berib, 1980-yil nashr etdi, 2018-yilda esa, bu noyob manbaning toʻldirilgan tarjimasini oʻzbek tiliga chop qildi. U ushbu yirik asarning tarjimasini amalga oshiribgina qolmay, uning ustida chuqur ilmiy tadqiqotlar olib bordi. Ilmiy ishlarining natijalari sifatida 1974-yilda “Mujmali Fasixiy” – Oʻrta Osiyo va Oʻrta Sharq tarixi va madaniyati tarixi manbasi sifatida” mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasini, 2001-yilda esa Xondamir ijodi boʻyicha doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi. Dilorom Yusupova hali sharqshunoslikda nomaʼlum boʻlgan qimmatli maʼlumotlarni ilmiy jihatdan tahlil etib, fanni boyitdi va shu davri boʻyicha tarix fanlari doktori ilmiy darajasini oldi.
Dilorom Yusupova koʻp yillik mehnatlari natijasida 2011-yilda “Mehnat shuhrati” ordeni, 2021-yilda “ koʻkrak nishoni bilan, 2023-yil “Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan yoshlar murabbiysi” faxriy unvoni bilan taqdirlangan.
Akademik Dilorom Yunusovnani bugungi tavallud ayyomi bilan O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi jamoasi nomidan muborakbod etamiz. Ilm atalmish bu mashaqqatli yo’lda yana uzoq yillar sobitqadamlik bilan mamlakatimiz ilm-fani rivojida o’z hissalarini qo’shishda, yoshlarga ilm ziyosini taratishda charchamasliklarini tilab qolamiz!
“XIVA XONLIGI VOQEOTLARI” (I-II QISM) NOMLI KITOB NASHR QILINDI
Xorazm Ma’mun akademiyasi Ijtimoiy-gumanitar fanlar bo‘limi tomonidan “Xiva xonligi voqeotlari” (Birinchi kitob va Ikkinchi kitob) deb nomlangan kitob nashr qilindi.
Ushbu kitobda Xiva xonligi hududida XVII – XIX asrlar va XX asr boshlarida bo‘lib o‘tgan tarixiy voqeotlar, xonlik hududida kechgan hayotiy jarayonlar o‘sha davrlarda ijod qilgan Xorazm tarixnavisligining yetuk namoyondalari Xiva xoni Abulg‘ozi Bahodirxon va uning farzandlari, Xiva xonligi miroblari shoir, tarixchi va tarjimonlar Shermuhammad Munis, uning zamondoshi va yaqin qarindoshi Muhammad Rizo Ogahiy, shuningdek, tarixchi va tarjimon Muhammad Yusuf Bayoniylar tomonidan Xiva xonligi va xonlari tarixini yorituvchi noyob tarixiy asarlari hamda mualliflar tomonidan mahalliy va xorijiy nashrlarda chop etilgan maqolalar orqali yoritilib beriladi.
Kitob oliy o‘quv yurtlari talabalari, doktorantlar, tadqiqotchilar, maktab o‘quvchilari, shuningdek, Xiva tarixiga qiziquvchi keng omma uchun mo‘ljallangan.
"Birinchi Renessans yuksalishining asl ilmiy quvvati aynan madrasalar boʻlgan" — Abdusattor Jumanazar
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказида Биринчи Ренессанс даври бўлими бўйича илмий семинар бўлиб ўтди. Унда Мовароуннаҳрдаги илк мадрасалар тарихига бағишланган кўргазма таркибидаги композициянинг илмий ва маънавий аҳамияти ҳақида Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти катта илмий ходими Абдусаттор Жуманазар қуйидагича фикр билдирди:
— Биринчи Ренессанс юксалишининг асл замини, унинг руҳий ва илмий қуввати — айнан мадрасалар бўлган. Ўша буюк даврда етишиб чиққан Муҳаммад ибн Мусо Хоразмий, Аҳмад Фарғоний, Абу Наср Фаробий, Имом Бухорий, Имом Мотуридий, Ибн Сино, Абу Райҳон Беруний каби мутафаккирлар ва олимлар бунга ёрқин мисолдир. Уларнинг барча илмий ютуқлари замирида мадрасалар ҳақиқий илм ва маърифат маскани сифатида хизмат қилган. Марказ музейи экспозициясида ана шу жиҳатларга эътибор қаратилмоқда.
Dunyo sharqshunoslari - Asomiddin Oʻrinboyev
Atoqli sharqshunos olim, "Zafarnoma"ning ilk nashr qilgan inson, o'zbek fanining zabardast vakili Asomiddin O'rinboyev haqida O'zbekiston tarixi telekanalida ko'rsatuv e'lon qilindi.
More...
Mulla Shamsiddin Shavqiy Namangoniy
"Jadidlar — millat qahramonlari" loyihasining bu galgi soni Qo‘qon xonligi davri tarixnavisligi bo‘yicha ko‘zga ko‘ringan olimlardan biri Shavqiy Namangoniyga bag‘ishlanadi.
Шерали Қўлдашев: Жадидлардан қолган "хазина" хали етарлича ўрганилмаган...
Жадид маърифатпарварларининг педагогик фикрлар тараққиётига қўшган хиссаси, педагогик қарашлари, қолдирган мероси ва уларнинг сиймоларини ўрганиш ҳар доим ҳам жамиятнинг асосий мақсади бўлиб келган. Тарихдан маълумки жадидлар ўзларининг қарашларида миллий тарбияни, маърифатпарварлик ғояларини илгари суриб, миллатни илмсизлик жаҳолатидан қутқариш учун эски мактабни ислоҳ қилишни зарурлигини исботлаб, усули жадидияга асос солди.
O'zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining ochilishiga sanoqli kunlar qoldi.
O'zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining ochilishiga sanoqli kunlar qoldi. Sharqshunoslik instituti katta ilmiy xodimi Salimaxon Eshonova markaz haqidagi fikrlari bilan o'rtoqlashdi (https://youtu.be/sEcklpAgJrU?si=MqS02JBBUfbV73tn).
